Κινηματογράφος και Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος και η Πρεσβεία της Ισπανίας, με  την ευκαιρία της διοργάνωσης της 2ης Εβδομάδας Ισπανικού  Κινηματογράφου - 
Ο Ισπανικός εμφύλιος στον κινηματογράφο

                           (Ιερά Οδός 48 & Μεγ. Αλεξάνδρου 134-136, μετρό Κεραμεικός)

παρουσίασε  μια  σειρά  από  κινηματογραφικά  έργα  μέσα  στον  Οκτώβριο, με παρμένη  τη  θεματολογία τους  από  τον  Ισπανικό  Εμφύλιο  Πόλεμο. Περιελάμβαναν  κινηματογραφικά  επίκαιρα  της  εποχής  και  από  ταινίες  της  φρανκικής  δικτακτορίας  ως  την  εποχή  μας.  Υπήρξε  μια  αξιολογότατη  εκδήλωση  που  διανθίστηκε  με  τη  παρουσία  του  διάσημου  Ισπανού  σκηνοθέτη  Χοσέ Λουίς Κουέρδα (José Luis Cuerda),

                                   

θα  παραθέσω  αποσπάσματα  από  μια πρόταση  αντιπαραβολής  δύο  κλασικών  έργων  της  περιόδου  αυτής  για  να  αναδειχθεί  και  το  είδος  οπτικής  και    ιστορικής ερμηνείας . Η  εργασία  αυτή  παρουσιάστηκε ως  μεταπτυχιακή  στο  Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων στο πρόγραμμα εξαμήνου «Κινηματογράφος και Ιστορία»

Τα  έργα  αυτά  είναι  το  «Γη  και  Ελευθερία»  και  «Στρατιώτες  της  Σαλαμίνας»

........Η  παρουσίαση  ενός  γεγονότος  όπως  ήταν  ή  όπως  το  έζησαν, όπως  το  νομίζει  ή  όπως  το  θέλει  ο  μυθιστοριογράφος, ο ερμηνευτής,  ο  σκηνοθέτης  ή  ο  σεναριογράφος  είναι  η  αφετηρία  κάθε  προσπάθειας  να  συνδεθεί  το  παρόν  με  το  παρελθόν, το  ιστορικά  τετελεσμένο  χθές  με  τη  σκηνοθετημένη αναπαραγωγή της «μνήμης» όπως  τελείται  στο  παρόντα  χρόνο.....

.... ο  πολυγραφότατος  πρέσβυς  επί  τιμής  Βύρων  Θεοδωρόπουλος  επισημαίνοντας ότι  ο  κινηματογράφος  εκτός  από  μορφή  τέχνης,  αποδεικνύεται  βασική  πηγή  μελέτης  της  ιστορίας  και  άντλησης  πληροφοριών  για  το  κοινωνικό  και  πολιτικό  γίγνεσθαι, γράφει : «Όταν  ξεπερνάει  κάποιο  όριο(το κινηματογραφικό έργο) και  μπαίνει  στο  χώρο  της  δημιουργίας, μπορεί  να  εκφράζει  χαρακτήρες, γεγονότα, την  Ιστορία μ΄έναν  τρόπο  τόσο μοναδικό όσο ένα ποίημα ή ένας πίνακας».⁽¹⁾  

..... Με  το  «Γη  και  Ελευθερία»  του  Κέν  Λόουτς  και  το  «Στρατιώτες  της  Σαλαμίνας» του  Ντέϊβιντ  Τρουέμπας, μέσα  από  την  υφολογική,  ιδεολογική  και  αφηγηματική  προσπάθεια  των  δημιουργών  επιχειρείται  μια  τολμηρή, το  καθένα  από  την  οπτική  του  σκοπιά,  απεικόνιση  ενός  θέματος-ταμπού  που  πέρα  από  τους  κάθε  είδους  «λογοκριτικούς  μηχανισμούς»  που  παρεμβαίνουν  σκόπιμα  σε  οποιοδήποτε  καλλιτεχνικό  δημιούργημα,  περιμένει  ακόμα,  ίσως  και  για  πολλά  χρόνια, μια  ερμηνεία  της  ίδιας  της  Ιστορίας....

... Η  νουβέλα  «Στρατιώτες της Σαλαμίνας»  υπήρξε  και  αυτό  προϊόν  της  σύγχρονης  ισπανικής   πολιτισμικής  κουλτούρας  της  δεκαετίας  του  1990  ... που ο Cercas αναπλάθει  προκειμένου να ξεδιαλυθεί το μυστικό των αινιγματικών πρωταγωνιστών του, το συνθέτει μέσα  από  τη  δυναμική  της  τοπικής  ιστορίας  και  μικροιστοριογραφικής  μελέτης. «Αλήθεια-μνήμη-διαχείριση  της  ιστορίας» θα μπορούσαμε  να  ορίσουμε  το  τρίπτυχο  ενδιαφέροντος  και  προβληματισμού της  λογοτεχνικής αυτής έκδοσης. Την ορθά «θεσμοθετούμενη»     γνώση  της  τοπικής  ιστορίας, γνώση που  μπορεί  να  τη  κατέχει και  να την  νομιμοποιήσει  προς  συμφέρον  του  ο  οποιοσδήποτε  μη  επαγγελματίας  ιστορικός,  .... Ακολουθώντας  μια  όχι  καινούργια  μόδα, αλλά  σίγουρα  αγαπημένη  στον  καλλιτεχνικό  χώρο  της  κινηματογραφίας, η  τοπική  ιστορική  προσέγγιση  γεγονότων  και  η  μικροϊστοριογραφική  έρευνα προσφέρει  αστείρευτο  πλούτο  έμπνευσης  λόγω  της  άποψης  και  της  πεποίθησης  πως  η  μελέτη  περιορισμένων  πλαισίων  ή  μεμονωμένων  συμβάντων  θα  αποκαλύπτει  ενδιαφέροντα  παρακλάδια  μελέτης  που  ποτέ  δεν  εντοπίστηκαν  από  τις  ερμηνείες  γενικής  ιστορικής  κατεύθυνσης....    .....Το "Γη και Ελευθερία" του άγγλου σκηνοθέτη Ken Loach, αποτελεί τον αντίποδα σ΄αυτό που επιχείρησε να παρουσιάσει το έργο «Στρατιώτες της Σαλαμίνας» του ισπανού Truembas. Διανεμήθηκε στις αίθουσες πριν από δεκαπέντε χρόνια και αποτέλεσε έκπληξη στον φιλμικό χώρο, για τη σεμνότητα, την απλότητα και την ειλικρίνεια της, σε μια εποχή απομυθοποίησης της πολιτικής επανάστασης και μηδενιστικής κριτικής του μαρξισμού.....

.....Η τραγική απομόνωση της επανάστασης σαν αποτέλεσμα της προδοσίας απ΄ το ίδιο το στρατόπεδο και η συνακόλουθη ήττα της, συμπυκνώνονται με τρομερή οικονομία και ένταση στη συγκλονιστική τελική σκηνή των μνημών του ισπανικού αγώνα. Μόνοι πια, αποκαμωμένοι, δέχονται τις εκ των υστέρων "ενισχύσεις" των "επαγγελματιών" των Διεθνών Ταξιαρχιών, που κάθε άλλο παρά ενισχύσεις είναι...

... Σε μια σκηνή  βάζει  τους  πολιτοφύλακες  να  παίζουν  μέσα  στα  χαρακώματα, σκάκι. Πιστεύω είναι από τα  δυναμικότερα  στιγμιότυπα  της  ταινίας  και  τα  πλουσιότερα σε νοήματα. Σκακιέρα, πιόνια, συνεχείς κινήσεις, μετατοπίσεις από το άσπρο στο μαύρο. Η προσωπική  επιλογή  του  ήρωα  αλλά  και  του  καθενός  που  βρέθηκε  σ΄ ένα  ξένο  έδαφος να πολεμάει  ...

.....Αμφότερα και το «Γη  και  Ελευθερία»  και  το  «Στρατιώτες  της  Σαλαμίνας» διαπραγματεύονται  χρονικά  το  ίδιο  ιστορικό  γεγονός, το  πρώτο  με  μια  διήγηση  ευθύγραμμη και  ένα  ρεαλιστικό  περιβάλλον, το δεύτερο  με  αφηγηματική  χροιά  εστιάζεται  συχνά  στα  flash back της  υπόθεσης  της εκτέλεσης και της διαφυγής  στυλιζαρίζοντάς  τα  κατάλληλα  με την ανθυποβολή  που  προσφέρει  η  ασπρόμαυρη  εικόνα ....

για τα  Ντοκουμέντα Ιστορίας

ανταίος


 Αφισες Ισπανικου Εμφυλιου πολεμου 1936-1939
http://tipografizontas.blogspot.com/2010/09/1936-1939-i.html