Από τις αποτυχίες σε Γουδί και Μακρυγιάννη στην κατάληψη της Σχολής Ευελπίδων

Κατάληψη της Σχολής Ευελπίδων

από το βιβλίο ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ 1944, Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
του ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗ ΜΕΝΕΛΑΟΥ

Το πόσο ευάλωτες ήταν οι βρετανικές δυνάμεις εκτός του κέντρου της Αθήνας  φάνηκε το πρωί της 9ης Δεκεμβρίου όταν ο ΕΛΑΣ επιτέθηκε κατά της Σχολής  Ευελπίδων (σημερινά δικαστήρια της Ευελπίδων).
Η σχολή αποτελούσε βάση τμήματος του 46ου Βασιλικού Συντάγματος Αρμάτων (46th Liverpool Wesh Royal  Tank Regiment- 46 RTR), το οποίο με καθημερινές εξόδους διενεργούσε μικρές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Κυψέλη και στου Γκύζη. Δυνάμεις της 2ας Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ Αθηνών, ένα τάγμα του  Συντάγματος Πειραιά, ένας ουλαμός αντιαρματικού πυροβολικού της 8ης Πελοποννήσου και απόσπασμα καταστροφών της 2ας Μεραρχίας, συγκρότησαν μια δύναμη κρούσης, που ήταν για πρώτη φορά , επαρκής για την υλοποίηση τέτοιου είδους αποστολής.
Η δύναμη της Σχολής Ευελπίδων ανερχόταν σε 250 περίπου ευέλπιδες  και 70 αξιωματικούς, ενώ στο χώρο της σχολής, στάθμευε και μία βρετανική ίλη αρμάτων με τη διοίκησή της.  Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ εκμεταλλεύτηκαν το ανάγλυφο του εδάφους στην περιοχή βάλλοντας κατά της Σχολής από τους γύρω λόφους (Πολύγωνου, Γκύζη Φινόπούλου) και από τις παράγκες του προσφυγικού συνοικισμού ακριβώς απέναντι απο τη Σχολή. / 242 ο προσφυγικός αυτός συνοικισμός δεν υπάρχει πλέον. Βρισκόταν κατά μήκος της σημερινής οδού Ευελπίδων ακριβώς απέναντι από το κτιριακό συγκρότημα της Σχολής.
 Σε αντίθεση με άλλες περιπτώσεις πολιορκίας κτιρίων, η καλύτερη οργάνωση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ ο επαρκής αριθμός τους και κυρίως η συμμετοχή ουλαμού αντιαρματικού πυροβολικού υπήρξαν οι λόγοι της επιτυχίας της συγκεκριμένης επίθεσης, παρά την αντίσταση των ευελπίδων.
Ο τότε εύελπις Δημήτριος Σίμος θυμάται τη ζημιά που προξένησε στην αμυντική τους διάταξη η εύστοχη χρήση των αντιαρματικών πυροβόλων: Στις 10 Δεκεμβρίου έφεραν και αντιαρματικό πυροβόλο, να χτυπήσουν τα πολυβολεία μας. Σκόπευσαν το ιταλικό στρογγυλό πολυβολείο που ήταν στο μαντρότοιχο προς το Πολύγωνο.    Η σκόπευση ήταν εύστοχη [...]Έπειτα από λίγο άλλο αντιαρματικό από την πλευρά της Κυψέλης σκόπευσε τις  δικές μας θέσεις πολυβόλου στους νιπτήρες του κτιρίου [...] Το πρώτο βλήμα χτύπησε την πλάκα μπετόν του δαπέδου χωρίς αποτέλεσμα.  Το δεύτερο βλήμα μπήκε από το παράθυρο και κατέστρεψε τα πάντα.  Το ένα πολυβόλο το κατέστρεψε εντελώς. Στο άλλο έκανε αρκετές ζημιές(...) / 243   Παρατίθεται στο Γεώργιος Μπερδεκλής Αναμνήσεις ενός Ευέπλιδος του 140 γ έκδοση, Αθήνα, 2011 σ. 240
Τα πυρά του ΕΛΑΣ πύκνωσαν το βράδυ της 10ης Δεκεμβρίου και με μία αποφασιστική διείσδυση οι ελασίτες κατάφεραν να φτάσουν κάτω από τον τοίχο του στρατοπέδου.
Γύρω στα μεσάνυχτα κόπηκαν οι επικοινωνίες και ο ΕΛΑΣ ναρκοθέτησε το δρόμο προς το στρατόπεδο καταστρέφοντας δύο βρετανικά στρατιωτικά οχήματα.  Παρά το γεγονός ότι βρετανικά αεροσκάφη και πυροβολικό βομβάρδιζαν διαρκώς το λόφο της Σχολής Ευελπίδων προκαλώντας σημαντικές απώλειες στον ΕΛΑΣ, η επίθεση συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση.
Η δεινή θέση στην οποία βρέθηκαν οι Βρετανοί είχε ως αποτέλεσμα την απόφαση για την εκκένωση της Σχολής και τη μεταφορά των δυνάμεων στο κέντρο της πόλης. Η εκκένωση ολοκληρώθηκε τις επόμενες δύο ημέρες με τη βοήθεια  αεροπλάνων της ΡΑΦ και τεθωρακισμένων, τα πυρά των οποίων κράτησαν ανοιχτό το δρόμο και δεν επέτρεψαν στον ΕΛΑΣ να προκαλέσει ουσιαστικό πλήγμα στις δυνάμεις που υποχωρούσαν, εκτός από τις βολές ελεύθερων σκοπευτών που
χτύπησαν τις φάλαγγες στη λεωφόρο Αλεξάνδρας τραυματίζοντας τρεις Βρετανούς στρατιώτες./ 244   British National Arvhives , WO 204/8312,  23rd  Armound Brigade Operations in Greece 15 Οκτωβριου 1944-7 Ιανουαρίου 1945.
Ο Ουιλλιαμμ Μακνήλ υποστήριζε ότι οι Βρετανοί είχαν υποτιμήσει τη δύναμη και την   αποφασιστικότητα του ΕΛΑΣ. «οι περισσότεροι Βρετανοί νόμιζαν ότι οι αριστεροί θα παραδιδονταν  έπειτα από λίγες ημέρες όταν θα έβλεπαν την βρετανική ισχύ και αποφασιστικότητα επισημαίνοντας  οτι το πρώτο συμβάν  που διέλυσε οριστικά αυτή την εσφαλμένη  εντύπωση ήταν η επίθεση στη Σχολή Ευελπίδων όπου χρειάστηκε να δώσουν μάχη όχι  επιτιθέμενοι, αλλά για να σώσουν τη φρούρα τους και να εκκενώσουν τη Σχολή. / 245 McNeil, The Greek Dilemma.
Τελικά η Σχολή Ευελπίδων εκκενώθηκε στις 11 Δεκεμβρίου και καταλήφθηκε από τον ΕΛΑΣ.

Απέναντι στα βρετανικά άρματα μάχης
Η συμβολή των βρετανικών αρμάτων μάχης ήταν αποφασιστικής σημασίας για την ήττα του ΕΛΑΣ στην Αθήνα, Πέρα από το γεγονός ότι δεν υπήρχαν αρκετά  αντιαρματικά όπλα για να αντιμετωπιστούν και άρα μπορούσαν να κινούνται σχεδόν ανενόχλητα κατά τη διάρκεια της ημέρας βάλλοντας κατά κτιρίων,  οδοφραγμάτων και άλλων θέσεων του ΕΛΑΣ, τα άρματα τόνωναν το ηθικό των  αντιπάλων του. Η μαρτυρία ενός από τους ευέλπιδες που πολέμησε στη μάχη της Σχολής Ευελπίδων είναι αποκαλυπτική αυτής της διάστασης:
Ένα αγγλικό άρμα που ήταν δίπλα μου και έριχνε με τα πολυβόλα και το πυροβόλο του μου έδινε κουράγιο. Σε κάποια στιγμή όμως (...) παρατήρησα ότι το άρμα αποσυρόταν προς το νότιο εσωτερικό μέρος της Σχολής (...) Κατάλαβα πως πήγαινε να υποστηρίξει τους δικούς μας που αμύνονταν στον ανατολικό τομέα, όπου φαίνεται πως είχαν δεχθεί μεγάλη πίεση. Αν και δεν άργησε να επιστρέψει, μου φάνηκαν ατελείωτες αυτές οι στιγμές χωρίς την υποστήριξη του άρματος. / 246 Γεώργιος Μπερδεκλής Αναμνήσεις ενός Ευέπλιδος του 140 γ έκδοση, Αθήνα, 2011 /
Η βρετανική υπεροπλία ήταν η παράμετρος που έκρινε σε μεγάλο βαθμό την έκβαση των Δεκεμβριανών. Στα τέλη του Δεκέμβρη υπήρχαν περίπου 70 άρματα μάχης τύπου Σέρμαν (40th The King`s RTR 18 άρματα, 46th Liverbool Wesh RTR 24 άρματα, το 50th Gloucesterhine RTR 19 άρματα. British National Archives.)